Baby op komst. Hoeveel verlof “krijg” je dan eigenlijk?

Hold da fast*! Het is 14 november en dat betekent niet alleen dat ik alweer 2 maanden geleden op de radio vertelde over ouderschapsverlof, maar ook dat vandaag de eerste dag van mijn eigen verlof is.

Want ja, de meneer en ik krijgen een kind. Een Duits-Nederlandse baby die over ongeveer een maand onder begeleiding van bemoedigende Deense klanken het levenslicht zal zien. Superspannend en leuk en overweldigend allemaal, maar heel eerlijk: mijn hormonen zijn (nog) niet genoeg met me op de loop gegaan om daar allerhande grootse en poëtische kleingelukkige bespiegelingen over te kunnen/willen formuleren.

Eerst maar eens verlof.

Daarom eerst maar eens iets heel laagpraktisch: verlof. Iedereen wil namelijk weten: hoe zit dat? Is het echt zo paradijslijk als de scandimythes ons doen geloven? Mag de vader inderdaad 3 jaar volledig betaald thuis met Lego spelen en Pippi Langkous kijken?

Eerst de theorie. 

Nee. Deense (Zweedse of Noorse evenmin) vaders zitten geen 3 jaar thuis. Maar het is ook zeker niet zo droevig als de Nederlandse 3 dagen. Het Deense model heeft een liberale insteek en biedt ouders in totaal 52 weken verlof aan die vrij in te vullen zijn. Daar zitten maar een paar voorwaarden aan: de moeder neemt 4 weken voor de bevalling en 14 weken na de bevalling. De partner neemt 2 weken na de bevalling. Die 4 + 14 + 2 weken zijn in de meeste gevallen voltijds betaald. Dus samen heb je hoppa 20 weken in da pocket. Da’s een mooi begin. Met de overige 32 weken mag je als stel helemaal bepalen hoe je ze invult. Maar: je krijgt niet meer dan uitkeringsniveau op je bankrekening gestort. Soms tref je een jofele werkgever (de overheid bijvoorbeeld) die zegt: weet je wat, ik vul dat uitkeringsniveau een tijdje of helemaal aan tot je voltijdssalaris. Maar dat komt niet zo vaak voor.

Tot zover de theorie. Een vrij gunstig uitgangspunt, helemaal voor tweeverdieners die niet tot over hun oren in een hypotheek zitten en dus wat financiële vrijheid hebben om een paar weken of maanden terug te gaan naar anderhalf inkomen.

Dan de praktijk.

Allereerst het goede nieuws. In de volksmond heet vaderschapsverlof (en het misselijkmakende ‘papadag’), bevallingsverlof, zwangerschapsverlof, ouderschapsverlof en wat je al niet meer kunt naamgeven aan termen die aangeven dat je even wat tijd gaat besteden aan je nageslacht, gewoon maar 1 ding: barsel. Fantastisch, vind ik dat. Mannelijke collega’s gaan met barsel. Ik ben net met barsel. En over een half jaar ben ik nog steeds met barsel. Daarna neemt mijn meneer barsel. Noem het ‘slechts een semantische discussie’, maar juist vanwege de kracht van woorden vind ik het zo positief dat er geen onderscheid wordt gemaakt in het wie, waarom en wanneer van het verlof. Want we zijn tenslotte allemaal gewoon jonge ouders die tijd willen besteden aan ons nageslacht. Punt.

En dan het minder goede nieuws.

Denemarken is -hoewel ze het niet graag toegeven want oh oh we zijn zo modern en geëmancipeerd- een patriarchale samenleving. Ook al werken mannen en vrouwen sinds de jaren ’60 -terwijl Nederland massaal arbeidsmigranten uit het zuiden invloog- beide gewoon fulltime en bestaat er niet zoiets als een parttime carrière in combinatie met parttime thuismoederen (en bijkomende combinatiestress), het heeft niet geholpen in het uitroeien van schadelijke rolpatronen. Ook hier is de vrouw, grof geschetst, zorgend en ter beschikking staand aan een ander. De man is stoer en zelfstandig. En daarmee basta. Mannen verdienen 17% meer dan vrouwen. Mannen zijn onmisbaar op het werk. Bazen zien mannen die lang met verlof gaan als een nachtmerrie (zie verderop).

Het gemiddelde aantal dagen dat mannen opnemen na de geboorte van een kind is hier…

24.

Dat is dus de normale postnatale 2 weken, en daarna nog een keer een ruime 2 weken. Waarschijnlijk voor een vakantie of een paar weken in de zomer, om er samen op uit te kunnen trekken. Zorgverlof kun je het nauwelijks noemen.

Het gemiddelde aantal dagen dat vrouwen opnemen na de geboorte van een kind is hier…

229.

Dat is dus de normale 18 weken, met daarbovenop nog zo’n 27 weken.

(Meer cijfers over gendergelijkheid in de noordse landen op de website van Norden.)

De cijfers komen uit 2014, trouwens, maar twee jaar later is er weinig veranderd: de vrouw neemt ergens rond de 9 maanden op, en de man doet ook een maandje mee. Nu mag iedereen zelf weten hoe hij/zij het ouderschap organiseert, natuurlijk. Ik ga niet over individuele overwegingen en voorkeuren. Meestal is de reden deels rolpatroon-conserverend en deels economisch van aard (zie de 17% loonkloof). Moet iedereen zelf overwegen. En: het is om fysieke en wellicht ook mentale redenen niet meer dan logisch dat de vrouw langer de tijd krijgt te herstellen dan de man (want, tja, waar moet een man nu helemaal van herstellen?). Maar. In een samenleving die zich zo voorstaat op gelijkheid, vind ik dit wel heel bedroevende cijfers. Ten eerste: vaders ontnemen zichzelf de kans die eerste maanden écht een band op te bouwen met hun kind. Ten tweede: uit alle onderzoeken blijkt hoeveel impact verlof heeft op carrieremogelijkheden (door afwezigheid, maar ook door vooroordelen en discriminatie). Met deze cijfers raakt het remmende effect op dat vlak alleen vrouwen.

Deze beide dingen zijn verre van geëmancipeerd, vind ik.

Ok leuk, zo’n mening, maar hoe doen jullie dat dan?

Wij doen ons best de statistieken een beetje meer op te schuiven richting fifty-fifty. En daarmee tegelijk onze (lees: zijn) werkgever te leren dat het heel normaal is dat vaders langer verlof opnemen en dat dat echt niet catastrofaal hoeft te zijn voor het bedrijf, zolang je het maar fatsoenlijk voorbereidt. Ik neem dus 7.5 maanden, hij 3.5. Ook proberen we onze vadervrienden hier in Denemarken te motiveren wat langer verlof te nemen omdat ze daar recht op hebben en het zonde zou zijn dat niet te gebruiken. Vervolgens lachhuilen we samen met ze om de reacties van de bazen. “WAT? De laatste keer (8 jaar geleden) dat een vader dat deed, was een nachtmerrie” waarna de betreffende baas een paar weken later terugkwam met een nog altijd wat matig “ik respecteer je wens dus ik ga mijn best doen”.

Waar het in deze discussie om gaat, is dat het streven naar gelijkheid voor mannen en vrouwen niet ophoudt bij zeggen ‘dat je voor gelijke behandeling’ bent. Daar begint het pas. Er zijn zoveel mechanismen die (vaak onbewust) gelijke behandeling in de weg zitten. Zorgverlof is er daar 1 van.

Voor ons, twee feministen met een kleine wereldburger op komst, betekent het in ieder geval dat we ontzettend blij zijn dat we in deze fase van ons leven niet in Nederland wonen maar in Denemarken, en dat we iedereen die het maar horen wil vertellen over hoe we onze mogelijkheden benutten, en waarom we dat zo belangrijk vinden.

In de hoop er anderen mee te inspireren.

* Hold da fast (Houd je toch vast!) wordt door nette Denen gebruikt om aan te geven dat iets imponerend is. Minder nette (en veel vaker gebruikte) varianten zijn Hold da op (Houd toch op) Hold da kæft (Houd toch je bek).