Twee weken geleden vierde dit blog haar eerste verjaardag. En woonde ik dus een jaar in Denemarken.

Van schrik kreeg ik een writer’s block die twee weken duurde (grapje hoor, ik ging een weekje op vakantie en had het druk met andere, spannende dingen).

Die block heb ik gebruikt om na te denken over het onderwerp dat al die 365 dagen, 12 maanden en 52 weken als een vriendelijk spook tussen de regels van dit blog rondwaarde.

HYGGE.

Het is namelijk niet zomaar een woord. Ieder Denemarken-blog of expatgesprek refereert eraan, als het gaat over het grote Deense geluksmirakel. Men kijkt elkaar samenzweerderig aan als men denkt de exacte definitie te hebben gevonden. Ik hield me al die tijd wat afzijdig en refereerde er slechts in bijzinnen aan.

Maar na een jaar begin je toch een beetje tot de in-crowd te behoren. Je begint ook samenzweerderig te kijken in je pogingen er iets intelligents over te zeggen. Daar zat ik dus op te broeden. Iets intelligents. Helaas kwam ik niet zoveel verder dan ‘gezellig, maar dan uit de mond van een Deen’. Beetje mager natuurlijk. Daarna dacht ik: ‘alles waar je een kaarsje bij aansteekt’. Maar toen dacht ik: een Deen kan ook een vergadering ‘hyggeligt’ vinden, en daar heb ik nog niet zo vaak kaarsjes bij gezien. Die viel dus ook af.

Nu ben ik weer terug bij af: de verschillende definities van al die andere hygge-samenzweerders. Samen geven ze een treffend mozaïek van alle visies die er in omloop zijn. En illustreren daarmee meteen het probleem van een woord als ‘hygge’, dat ons eigen ‘gezellig’ ook heeft. Je betekenis hangt maar net af van waar je eigen hart sneller van gaat kloppen. Dat kan een diner bij kaarslicht zijn, of een technofeest, maar ook het lezen van een boek met een kop thee.

1. Groots: “Hygge voor de wereldvrede”

Van de website die deze mokken verkoopt: “Denk je eens in wat een kop koffie kan doen. Moeder Theresa zei het al; kleine dingen, met liefde gedaan, kunnen de wereld veranderen. Ook wij willen je laten zien dat je met kleine middelen -een simpele kop koffie of een moment van ‘hygge’- een groot verschil kunt maken in het leven van een ander. Daarom hebben we in samenwerking met Menu een kop gemaakt met de slogan ‘Hygge can change the world’. Hiermee herinneren we elkaar eraan dat het grote in het kleine ligt. Hygge verbindt ons allemaal. Zowel Denen, maar ook nieuwe Denen [nydanskere, een prachtig woord dat de Denen gebruiken in plaats van ons lelijke ‘allochtoon’, CB]. Denk daaraan, de volgende keer dat je een nieuwdeense vrouw ontmoet op school, je werk, of in de supermarkt. Soms kost het niet meer dan een kop koffie om haar wereld -en je eigen- te veranderen. Vier koppen kosten 300 kr.” (Helaas verzenden ze niet buiten Denemarken).

2. Klein: “Gewoon, met lieve mensen”

3. Veilig: “Het tegenovergestelde van uhyggelig”

Tijdens de Halloweenperiode, hier gevierd als Allerheiligen, zag ik overal het woord ‘uhyggelig’. Letterlijk zou je dit moeten vertalen als ‘ongezellig’, maar in feite betekent ongezellig in het Nederlands niet meer of minder dan niet-gezellig. Ongezellig is dus niet het tegenovergestelde van gezellig, maar meer een neutrale toestand.

Uhyggeligt, daarentegen, is alles waar je niet wilt zijn, waar het onveilig, een beetje eng, en ongrijpbaar is. Omgekeerd zou je hyggelig dan kunnen omschrijven als een stemming, of gevoel, een ruimte (fysiek of mentaal) waar je je veilig voelt, het lekker warm is en iedereen blij is.

4. Alomvattend: Een werkwoord

Als je iemand wilt uitnodigen voor een middagje gezellig op de bank, met een kopje thee, een koekje, een film of een goed gesprek, dan hoef je al die overtuigende woorden over bank, drank, snacks enzovoorts helemaal niet te gebruiken. Je nodigt iemand gewoon uit en zegt: “Skal vi hygge os?” (zullen we ons hyggen? – in die zin klinkt het wel een beetje als knuffelen, eigenlijk). Ook gehoord: “Als ik me ‘hygger’, doe ik iets waar ik me veilig en comfortabel bij voel. Iets wat ik leuk vind, of waar ik goed in ben.”

5. Warm: De tweelingbroer van kaarslicht

Zoals het met hechte tweelingen is, is het ook met hygge en kaarslicht. Ze kunnen best onafhankelijk van elkaar functioneren, maar zijn nooit helemaal compleet en zoeken altijd een beetje naar woorden als de ander er niet is. Want die weet op momenten dat de ene helft het niet weet, precies hoe het ook alweer was. Hygge functioneert dus eigenlijk niet echt goed zonder kaarslicht. En kaarslicht functioneert niet optimaal zonder hygge.

6. Religie: Vraag niet hoe het kan, maar geniet ervan

Net als met het geloof in een hogere macht, is de betekenis die men aan het concept hygge geeft, natuurlijk niet meer dan een conventie over iets abstracts. Iets dat we eigenlijk niet helemaal kunnen verklaren, maar tóch graag willen begrijpen. “Als we nu allemaal afspreken dat we bij het uitspreken van het woord hygge heel gelukzalig gaan kijken en doen of alles lief, leuk en aardig is, dan hebben we het leven betekenis gegeven, toch?”

7. Levend: Alles met een hart en ziel

In Nederland kun je het woord ‘gezellig’ prima op tastbare objecten zonder ziel plakken (een gezellig vloerkleedje, een gezellig café). Dat gaat met hygge niet. Ik heb nog nooit iemand een huis als hyggeligt horen omschrijven.

Dingen die hygge zijn, hebben een hart. Punt. Een avond was hyggeligt, omdat er mensen waren waar je van houdt. Een vergadering was hyggeligt, omdat je er energiek vandaan kwam en je elkaar allemaal hebt toegejuicht en (al dan niet terecht) bewierookt. Een etentje was hyggeligt, omdat er onder de gloed van het kaarslicht een persoon verstopt zat van wie je hart een beetje sneller gaat kloppen. Het woord hygge ligt dus direct naast het hart.

Misschien is hygge wel gewoon niet meer en niet minder dan klein Deens geluk.