Deens drama (Borgen et al) doet het al tijden goed, overzees. Maar Denemarken en Nederland delen meer dan een liefde voor goede dramaseries. Ook onze humor heeft raakvlakken. Getuige daarvan is de serie ‘Jeuk’, die op 6 januari succesvol van start ging op Nederland 3 en is geïnspireerd op de Deense serie ‘Klovn’.
Plaatsvervangende jeuk
In Jeuk spelen Peter Heerschop en Thomas Acda zichzelf, in alle ongemakkelijke situaties die het leven je gratis en voor niets aanreikt. De serie is deels gescript, deels geïmproviseerd en “een feest van herkenning voor mannen en een zucht van herkenning voor vrouwen. Zo gênant dat je er plaatsvervangend jeuk van krijgt”. Aflevering 1 gaat over strippers en boodschappen doen.
Onaangenaam clownesk
Jeuk is gebaseerd op de Deense sitcom Klovn. Spreek uit als ‘Clown’. En nee, dat betekent niet ‘Kloven’ (dat wellicht ook associaties met jeuk en onaangename toestanden oproept), maar Clown. Klovn begon in 2005, als een klein project van de comedians Frank Hvam en Casper Christensen. Pas na een paar seizoenen werd het opgepikt, en inmiddels heeft dit toonbeeld van grensverkennende humor een schare fans in Denemarken. Bekijk hier een volledige aflevering (24 min, ondertiteld).
Van serie naar film
Ook de Deense versie is een ode aan mannenvriendschap, in reality-style, ontdaan van glitter en glamour. De acteurs spelen zichzelf, en de humor is opgebouwd rondom de tenenkrommende onbenulligheid van het alledaagse: vergeten jubilea, goedbedoelde maar onbeholpen peptalk, hoge nood, nieuwsgierigheid, té eerlijke observaties: iedereen herkent er wel iets in. Na zes seizoenen is er in 2010 ook een film gemaakt: Klovn The Movie. Die film gaat over, je raadt het al, twee mannen die op avontuur gaan, en en-passant in ontelbaar veel sloten tegelijk kieperen.
De Canadese filmcriticus Simon Howell omschrijft de stijl van Klovn The Movie als een mix van drie hedendaagse comedystijlen:
… a collusion between three recent strains of popular comedy: first and foremost, the “comedy of embarrassment,” whose popularity can be traced back to the twin influences of the UK Office and Larry David’s Curb Your Enthusiasm; second, the Apatow brand of “manchild” comedies, in which men in their 30s (or older) behave like teenagers until they’re forced to mature; and third, the debauched bro humor of The Hangover (from which it borrows a final-scene photo reel of horror).
Deense humor
Zoals ik zei, denk ik dat Denemarken wat humor betreft erg dicht bij Nederland ligt. Dichterbij dan België, of Duitsland, in ieder geval. Deense humor is, net als de Nederlandse, ironisch, soms op het harde, sarcastische af. In ieder geval niet voor tere zieltjes. Stine Jensen wijt dit in haar Denemarken-aflevering van Licht op het Noorden aan het feit dat Denemarken en Nederland allebei landen zijn die hun eens zo grote koninkrijk tot marginale proporties hebben zien slinken, en daarom noodgedwongen goed zijn geworden in zelfrelativering.
De gitzwarte Deense variant gaat alleen vaak net iets verder en overschrijdt met enige regelmaat grenzen die -buiten de Deense grens- onacceptabel blijken. De in zichzelf gekeerde Denen, die gewend zijn aan een haast oneindige vrijheid van meningsuiting, zijn zich echter van geen kwaad bewust. In de ‘comfort zone’ van de 5.5 miljoen mensen tellende knusse familie die Denemarken heet, mag namelijk bijna alles. Beledigen, choqueren, kleineren: het is geen enkel probleem, zolang de maker van de grap maar bereid is zelf óók af te dalen naar de krochten van het bestaan. Voorbeeld hiervan is Lars von Trier, met zijn nazi-grap op het filmfestival in Cannes, en de Mohammedcartoons in 2005. De beste omschrijving van Deense humor vond ik op een blog Comedy Tourism, dat humor in verschillende landen onderzoekt en ook een artikel aan Deense humor wijdt:
… they respect the sanctity of free speech and are comfortable in letting their humor guide them to all sorts of disturbing places.
Amen to that.
Jeuk is Leuk!! Mooie artikel. Wist niet dat het op een Deense serie gebaseerd was.
Ja, det er det! Helaas heeft uitzendinggemist geografische blokkades, dus ik kan de afleveringen van Jeuk zelf niet terugkijken 🙁
Niet helemaal met je eens, na 36 jaar in dit land kan ik alleen zeggen dat Nederlandse (of misschien wel Hollandse) veel meer sarcasme in zich draagt dan de Deense. Denen worden verdrietig van sarcasme en teveel ironie.
Hoi Erik,
dank voor je reactie. Grappig dat jij dat andersom ervaart. Ik kom net aangevlogen vanuit Nederland en mij viel juist de andere kant op. Maargoed, observaties over humor zijn vaak erg subjectief, dus ik blijf zoeken naar meer onderbouwing (ook voor volgende blogposts). Geert Hofstede zegt al wel wat dingen over onzekerheidsvermijding en individualiteit in DK zijn uitleg bij de score van Denemarken op zijn index.